کبوترخانه های ایران، در هم آمیزی زیبایی و کارآیی

پس از کاریز های ایران که یکی از شگفت آورترین دست ساخته های تاریخی بشر بر روی این کره ی خاکی هستند، کبوترخانه های ایران دومین و مهمترین تاسیسات کشاورزی در چند قرن گذشته به شمار می رفته اند. کبوترخانه ها که هنوز هم قلمرو دقیق آن ها ناشناخته مانده، از نظر شمار، وسعت، عظمت، پیچیدگی، نحوه ی ساخت و ویژگی های معمارید جهان بی نظیرند. این کارخانه های بی آوازه مرغوب ترین کود شده، اگرچه نظر غالب سفرنامه نویسان و سیاحانی که از اصفهان و پیرامون آن گذشته اند را به خود جلب کرده است از قدیم الایام تا کنون به طرز باور نکردنی از چشم پژوهشگران ایرانی حتی آنان که اختصاصا درباره ی اصفهان کتاب نوشته اند مخفی مانده است. اهمیت کبوترخانه ها در اقتصاد کشاورزی ایران چنان بوده که غازان خان مغول در کنار سایر اقدامات خود برای احیای کشاورزی ایران فرامینی را درباره آنها صادر کرده است. با توجه به ارزش اقتصادی و منزلتی که کبوترخانه ها داشته اند، در عصر صفوی اجازه ساخت آن ها به ایرانیان غیر شیعه داده نمی شد. در ساخت کبوترخانه ها از علوم و فنون زیادی من جمله ریاضیات و هندسه، فیزیک، جانورشناسی و روان شناسی جانوری و آب و هواشناسی استفاده می شده، در کبوترخانه ها شیوه ی به کار گیری این علوم و فنون نیز شگفت انگیز است. از آنجا که کبوتر خانه های ایران، با وجود اهمیت تاریخی، اقتصادی، هنری و فرهنگی ای که دارند، متاسفانه به دلایل گوناگون به سرعت در حال نابودی و ویرانی اند، این نوشتار می کوشد تا با معرفی جنبه های مختلف کبوترخانه ها در خاتمه پیشنهاداتی را نیز برای حفظ و احیاء آخرین بازمانده های موجود مطرح سازد.